Uitwerking van een praatje gehouden voor de CCZ/BPZ 29 maart 2011

Social Media
Van allerlei kanten hoor je tegenwoordig dat je iets met sociale media ‘moet’:  maar waar moet je beginnen?
Wat van belang is, is je te realiseren dat je alleen iets ‘moet’ voor zover je er zelf zin in hebt, het moet vooral plezierig zijn om ermee bezig te zijn. Stort je vooral niet tegen je zin op de social media omdat iedereen zegt dat het moet, maar kies tooltjes die bij je passen en die je amuseren.
Voor iedereen kan dat wat anders zijn: wat de een aanspreekt, is niets voor de ander. Er is een waaier aan tools waar je uit kunt kiezen, die je kunnen helpen om verder te komen in je vak, die je kunnen amuseren, of waar je anderszins wat aan hebt. En … de meeste zijn gratis.
Je kunt social media grofweg voor drie elkaar deels overlappende doelen gebruiken, in willekeurige volgorde:

1. Communicatie
2. Entertainment
3. Informatie

Dus ja, je kunt social media heel goed inzetten om bij te blijven.
We leven in tijden van ‘life-long-learning’  -vroeger ‘education permanente’ geheten- dus ja, het is wel van belang om bij te blijven op je vakgebied.

Vakinformatie
Waar haal je je informatie vandaan? Congressen, cursussen en themamiddagen geven meestal  een boost om in een keer een stuk verder te komen. Zelf een cursus geven is ook een goede ‘learning-by-doing’ methode.
Maar vlak de dagelijkse stroom nieuws en nieuwtjes, meer of minder doorwrochte artikelen, ideeën, tips en dergelijke ook niet uit. Vakbladen, organisaties, nieuwsbrieven, weblogs, fora: allerlei soorten bronnen lopen door elkaar en zijn ook niet strikt van elkaar te scheiden. Google geeft tegenwoordig een tijdschrift uit en veel bladen hebben een Twitter account, een weblog of een forum.  Of meer dan een. Wat je wel kunt stellen is dat de informatie in toenemende mate digitaal is, en ook de aankondiging daarvan.
Het is niet de vraag of je social media kunt gebruiken om bij te blijven, maar meer hoe : hoe hou je je staande gezien de grote hoeveelheid.

Grote hoeveelheid
De tools die je kunt gebruiken zijn legio: zie bijvoorbeeld het obligate plaatje van Brian Solis The Conversation Prism version 3.0. Daar staan al zoveel tools op vermeld dat zelfs de ‘presentation version’ niet meer leesbaar is.
Ook de hoeveelheid informatie zelf is enorm en die gaat maar continue door: je spreekt niets voor niets van een informatiestroom. Laat die stroom echter niet tot een tsunami worden, probeer het tot een bosbeekje beperkt te houden.  Het is ondoenlijk om op wat voor  gebied dan ook van alles op de hoogte te blijven: leg je daarbij neer en selecteer die aspecten die je het meeste aanspreken en focus daarop.  Zeker voor social media geldt:  dat je het kunt lezen wil nog niet zeggen dat het voor jou bedoeld is, negeer wat je niet aanspreekt, durf over te slaan, leer eroverheen te lezen.
Wat je kan helpen is de toepassing van de technieken van Clay Shirky en de GTD  ‘Getting things done‘ methode van David Allen.

Filteren
Op de Web 2.0 Expo in 2008 kwam Clay Shirky met een verrassende uitspraak: ‘It’s Not Information Overload. It’s Filter Failure‘ : als je een gevoel van ‘information overload’ hebt dan doe je iets niet goed.
Er zijn naar mijn ervaring twee methoden om te filteren, het ligt aan jezelf wat je aanspreekt:

• ‘Machine‘ aanpak : volg veel en leg er zoekfilters overheen, laat het systeem selecteren
• ‘Human‘  aanpak: volg selectief, laat collega’s filter zijn. Denk aan het getal van Dunbar: het aantal zinvolle sociale relaties dat een mens kan onderhouden is ongeveer 150

Er is geen ‘goede’ methode, het is een kwestie van smaak en manier van werken: in beide gevallen mis je zaken, maar dat is niet zo erg. Er is een grote redundantie. Als iets nl belangrijk is komt het vanzelf weer terug -kijk maar naar die presentatie van Shirky die nu weer in de belangstelling staat- en als het nooit meer terug komt, was het blijkbaar niet van belang en dan is het ook niet erg dat je het gemist hebt.
Wees dus ook niet bang om over te slaan.
Probeer uit te vinden tot welke school je behoort, dat kan je helpen.
In beide gevallen is het wel zaak om te leren snel te ‘scannen’: je kunt jezelf erin trainen om  je oog langs lijsten titels te laten glijden zonder ze echt te lezen en te triggeren op dingen die voor jou interessant zijn.  En leer om teksten zelf diagonaal te lezen: inleiding, kopjes, samenvatting: en daarna pas te kijken of je alles gaat lezen.

Getting things done
Eerst leg je dus filters aan, en daarna moet je  er voor zorgen dat die niet verstopt raken: je kunt de GTD methode zien als een aanpak om dat te voorkomen.  Niets werkt zo verlammend als de gedachte dat je overal achteraan holt, en nog zoveel moet doen en er maar geen grip op en structuur in krijgt.
Kernbegrippen van GTD zijn tijd en -leuker kunnen we het niet maken- discipline.
Tijd: De gemiddelde Nederlander kijk 4 uur (!) tv, maar als het over  social media gaat heet het ineens dat het tijd kost … wel: bijblijven is belangrijk en mag dus tijd kosten. Maar het moet natuurlijk niet de spuigaten uitlopen 🙂  en dat kun je o.a. in de hand houden door weg te gooien: ‘unclutter‘ in termen van de GTD. Laat geen achterstallige ‘to read’ dingen oplopen, laat je filters niet verstoppen. Geef jezelf een bepaalde tijd die je hieraan wilt besteden en gooi weg waar je niet aan toekomt. Het gaat immers om bijblijven, om nieuwe zaken: mocht je het ooit achteraf nodig hebben, dan kun je er via een zoekactie altijd weer naar gaan zoeken.
Discipline: Dit soort dingen werkt het beste als je een regelmaat erin weet te brengen: elke dag een halfuurtje bijvoorbeeld om te scannen. En 1 of 2 keer in de week een uurtje om te lezen wat je bewaard hebt: de  ‘Read-it-later‘.   Meestal heb je een stok achter de deur nodig (in mijn geval zijn dat die maandberichtjes, maar dat kan ook iets anders zijn). Het grote voordeel wanneer je een systeem toepast is, dat je niet continu met een ‘drukdrukdruk‘ gevoel rondloopt en het idee hebt dat je overspoelt wordt met wat je allemaal nog moet. Alles zit immers in je systeem en niet in je hoofd: bedenk een systeem en hou je er aan.

Verwerken
Data en informatie zijn de basiselementen, maar ze worden pas kennis door de verwerking: denk aan de DIKW piramide.
Er zijn verschillende tools die je kunnen helpen met het verwerken van nieuwe informatie. Ook hier weer: probeer uit en kijk wat bij je past en wat je leuk vindt.
Methodes zijn bijvoorbeeld

• Twitter erover
• Maak privé aantekeningen: Evernote is dan een optie
• Schrijf een blogpost: je kunt een uitgebreide weblog onderhouden in  WordPress of Blogger, maar er zijn ook systemen die goed in te zetten zijn voor losse citaten,  een enkel plaatjes of video’s  Tumblr – Posterous of Amplify
• ‘Tag’ in een social bookmark systeem

Wat je ook kiest: door het verwerken leer je met het systeem om te gaan, en kun je daarover later ook informatie geven aan je klanten, maar doe je tegelijkertijd vakinhoudelijke informatie op. Daarnaast kun je het later terug vinden en bovendien kun je deze informatie met anderen delen.
Wat je noemt een win-win situatie.

Selecteer tools
Eigenlijk zijn er maar een paar tools die voor het binnenhalen van vakinformatie van belang zijn:  mijn advies is om in elk geval bij onderstaande media een account te nemen, al is het maar om te weten hoe het werkt.

• Facebook
• Linkedin
• Bibliotheek 2.0 ning
• Weblogs
• Social bookmarking
• Slideshare
• Twitter

Een aantal kun je volgen in je RSS reader: weblogs,  slideshare, biliotheek20.ning  en social bookmarking. Om bij te blijven hoef je die niet te bezoeken: een handige keuze (filter!)  is alles wat nodig is.  Zo weet je wat er speelt en kun je, wanneer je er interesse in hebt, meedoen aan de discussie.
Linkedin is je visitekaartje op het net: daar hoor je wel aanwezig te zijn en dat kun je ook tamelijk statisch doen.
Facebook is enorm groeiende, belangrijk om te weten hoe het werkt, maar pas op met privacy gevoelige informatie: ze gaan daar niet netjes mee om. Persoonlijk vind ik het een onoverzichtelijke puinhoop, maar het kan wel amusant zijn.
Bibliotheek20.ning is een belangrijk netwerk van meer dan 5000 Nederlandse collega’s met vaak interessante discussies.
Aan Hyves heb je niet veel als het om vakinhoud gaat, aan Plaxo ook niet.
Facebook en Linkedin hebben ‘status updates’ : een continue stroom van twitterachtige berichtjes, als de WWW van Hyves . Over het algemeen hebben die updates voornamelijk een amusementswaarde: Facebook is ongeveer de grootste foto-sharing site van dit moment, maar vakinhoudelijk heb je er niet zoveel aan. Negeren dus. Er is geen RSS of email attendering op te krijgen, behalve dan als iemand reageert op iets wat je zegt: die ‘notifications‘ komen ook in de mail. Zelf kun je bijdragen aan die status updates door je Twitter account geheel -of gedeeltelijk met toevoeging van resp #fb en #in- te laten inlopen.  Het staat niet erg professioneel als je je hele Twitteraccount in Linkedin laat inlopen, dus dat is af te raden, maar bij Facebook kun je het wel doen, al is niet iedereen er blij mee.
Met de ‘groepen’ ligt het wat anders: daar kun je deel van uitmaken en daarmee laat je enerzijds zien wie je bent -deel van die groep- en anderzijds kun je daar soms wel interessante vakinformatie uithalen. Gelukkig hoort daar meestal wel een e-mail abonnement bij, dus eenmaal bij de groep aanwezig komen nieuwe berichten in je e-mail, en kun je er desgewenst op reageren.
Tijdbesteding voor bijblijven hieraan kan dus minimaal zijn.

Twitter
De belangrijkste tool om op de hoogte te blijven van nieuwe (vak)informatie is Twitter. Het is een manier om informatie naar je toe te halen, maar je ziet tegenwoordig ook steeds meer kleine discussietjes tussen collega’s over vakonderwerpen.
Ben je uit de ‘volg veel en filter’ school: dan is  Tweetdeck of Hootsuite misschien wat voor je. Een paar recente artikelen over filteren:

• Twitter Better: 20 Ways to Filter Your Tweets
• Filtering Your Social Feeds
• Tweetfilter is Like a Gmail Filter for Twitter
• Foul Control Kynetx App For Twitter.com

De andere methode is dus : volg selectief.  Scan regelmatig, doe  veel weg / negeer, lees korte stukjes meteen en bewaarde rest als  favoriet. Bekijk daarna regelmatig je favorieten.
Een nog selectievere methode is het volgen van alleen de  berichten die een link naar een webpagina bevatten, en niet de sociale rimram eromheen, dat kun je doen via Paper.li : daarmee maak je een krantje van jouw eigen links en van die van de personen die jij volgt. Je kunt ook de krant van nlbiblioblogs lezen: dan weet je in een keer wat heel bibliothecair Nederland bezighoudt, zonder de sociale ruis.

Social bookmarking
De belangrijkste systemen van dit moment zijn:

• Delicious : bekendste, veel gebruikt voor bibliotheken zelf, tamelijk onpersoonlijk
• Diigo : persoonlijker, verder ontwikkeld, meer gericht op individuele samenwerking, je kunt regels in een webpagina markeren en doorzoekbaar maken
• Pinboard : nog persoonlijker, gericht op eigen systeem, minder op delen (mijn voorkeur van dit moment, lekker snel en strak)

Je kunt social bookmarking gebruiken voor je eigen informatieverwerking, maar ook om op de hoogte te blijven van informatie verzameld door anderen:  bij  elk systeem is het mogelijk om je te abonneren op de RSS feed van een account van iemand van wie jij denkt dat die interessante informatie heeft, of  zelfs  op een afzonderlijke tag.
Als je zelf een Twitter account hebt is Packrati.us een handige tool: daarmee kun je al je tweets waar een link in voorkomt automatisch laten inlezen in je social bookmark systeem. De favorieten kan hij ook meenemen.

RSS reader
RSS is op zich geen social medium, maar een soort cement dat zaken aan elkaar voegt. Buitengewoon belangrijk om informatie die jij wilt naar je toe te halen door je te abonneren op de websites waar jij interesse in hebt.
De twee belangrijkste ‘readers’ van dit moment zijn Netvibes en Google reader : ook hier geldt weer dat smaak bepaalt hoe je ermee omgaat. Netvibes is wat mooier, maar instabiel en voor mij gaat functie echt voor de vorm, dus ik kies voor Google reader (GR).
In GR kun je mapjes aanmaken: als je dat handig doet, kun je ook snel scannen en minder belangrijke zaken eerder op ‘gelezen’ zetten dan echt belangrijke bronnen.
GR kent een ‘share’ optie: dat kun je gebruiken om anderen op iets te attenderen. Omgekeerd kun je uit de ‘gesharede’ items  van degenen die jij volgt vaak hele goede tips halen: het werkt twee kanten op. Dat lezen van ‘gesharede’ items kun je in je eigen GR doen, maar (als je niet op deze manier met GR werkt) kun je ook een RSS abonnement op de ‘Shared items’ van iemand nemen: ze worden nl op een pagina verzameld, dit is bv mijn versie Google Shared items.
Pinboard leest de ‘shared items’ in als bookmarks: die komen dus ook automatisch in je bookmarkingsysteem, net als de tweets waar een link in voorkomt.
Tip:  heel handig is het om RSS feeds via een smartphone te lezen, bv wanneer je even ergens op zit te wachten: voor Android heeft Newsrob de voorkeur, die synchroniseert ook redelijk goed met de webversie.

Wie te volgen?
Volg mensen die je wat te vertellen hebben, waar je wat van kunt leren, die je inspireren of amuseren. Volg organisaties waar je wat mee hebt, waar je klant van bent: vaak luisteren ze vrij goed naar opmerkingen via Twitter.
Doe inspiratie op uit de wiki van NLbiblioblogs: daar zijn zoveel mogelijk web 2.0 toepassingen van collega’s en bibliotheken in Nederland verzameld. Struin er eens in, volg eens een paar mensen en bepaal wie je aanspreekt.
NLbiblioblogs heeft ook een twitter account: er wordt niet veel actief getwitterd, maar wel geprobeerd zoveel mogelijk collega’s en bibliotheek-gerelateerde organisaties die ook Twitteren bijeen te brengen in lijsten : je kunt een of meer van die lijsten eens volgen om een idee te krijgen wie wat doet, en wie voor jou interessant genoeg is.

@nlbiblioblogs/nl-reading	Following: 30 Followers: 3
@nlbiblioblogs/nl-publishers	Following: 140 Followers: 3
@nlbiblioblogs/nl-librarians-2 (omdat lijst 1 vol is …)	Following: 249 Followers: 23
@nlbiblioblogs/nl-archives	Following: 97 Followers: 5
@nlbiblioblogs/nl-library-organizations	Following: 88 Followers: 7
@nlbiblioblogs/nl-library-education	Following: 8 Followers: 6
@nlbiblioblogs/nl-libraries	Following: 224 Followers: 77
@nlbiblioblogs/nl-librarians (de 1e van twee lijsten, max 500)	Following: 496

Wat te volgen

Je kunt een Twitter account volgen, maar ook onderdeeltjes daarvan, RSS feeds op verschillende manieren, e-alerts, er zijn allerlei mogelijkheden om het aan te passen aan je eigen behoefte. Het is maar een greep:

• Twitter
  • RSS feed twitter favorites
  • RSS feed zoekactie
  • Paper.li van jezelf of anderen
• RSS feeds
  • websites / weblogs in reader
  • shared items van google reader
  • social bookmarks van anderen
• E-alerts tijdschriften
  • mail
  • RSS

Paar buitenlandse bibliotheek ‘tweeps’

• Stephen Abram (algbibliotheekinfo met mening)
• Fulltextreports en Infodocket (Gary Price / Shirl Kennedy)
• Peter Scott (attendering)
• Research_inform (RIN)
• Karen Blakeman / Phil Bradley (zoeken)
• Science intelligence and infopros
• nternet nieuws / Pandianews (zoeken)
• Blue glass / Fumsi (overzichten)
• oatp (open access)

Paar Nederlandse collega’s /  tweeps

• IP nieuws
• DigBib
• MarieJose
• Hno
• Ron Wessels GO
• VPODNieuws
• Bibliotheek20
• Edwin Mijnsbergen
• Arne van Elk
• Anneke Dirkx
• Digicmb
• Eric Hennekam archief
• Janneke Staaks psychologie
• Peter Kerkhof wetkenschap
• Raymond Snijders hbo
• Eric Sieverts zoeken
• Wdejager e-books