Ik maak me ernstig zorgen  over het voortbestaan van de bibliotheek. Niet omdat het niet nodig zou zijn, maar omdat we op een of andere manier maar niet over het voetlicht krijgen wat we doen, waar we als beroepsgroep voor staan, mee bezig zijn, wat onze core business is.

Bibliotheek
Ik werk in een wetenschappelijke speciale bibliotheek, daar is de situatie waarschijnlijk anders dan in de openbare bibliotheek, zeker wat gebruikers, users, betreft: onze gebruikers weten ons te vinden en in grote lijnen te waarderen op wat we doen.  Maar het management … dat is een ander verhaal.

Naam
Het feit dat de opleidingen het woord ‘bibliotheek’ uit de naamgeving hebben verbannen omdat het niet alleen om boeken zou gaan (ict afdelingen zien er geen been in om ‘bibliotheek’ te gebruiken voor de software-bibliotheek), en  ‘dienstverlening’ nu ook al niet meer mag, maakt het er voor de buitenstaander ook niet duidelijker op.
Lang heb ik dan ook, eigenwijs als ik ben,  volgehouden dat ik ‘bibliothecaris’ was, maar uiteindelijk ben ik overstag gegaan voor ‘informatie specialist‘. Alleen snapt niemand buiten onze beroepsgroep wat ik daarmee bedoel. En inderdaad: wij hebben het alleenrecht op informatie niet …. Om me heen zie ik ook fancy namen opduiken: de laatste die ik hoorde was ‘productmanager‘, alsof dat duidelijker is .

Huidige praktijk
Ik ben al een poosje aan het worryen over wat ik om me heen zie en hoor en schreef deze post aanvankelijk naar aanleiding van Jan’s oproep:

“De nieuwe bibliotheek verschijnt aan de horizon terwijl de oude bibliotheek nu al door z’n hoeven zakt”

Maar door tijdsgebrek is dat voor die blogkermis toch een andere geworden 😉 .

Om me heen zie ik dat bibliotheken weggevaagd worden in sanerings -i.e. bezuinigings- acties, terwijl men evengoed onderkent dat er te weinig aan kennisdeling, kennismanagement, kortom het echt informatiemanagement gedaan wordt. En dan worden er vanuit afdelingen als communicatie en IT/ICT acties ondernomen die eigenlijk op ons terrein liggen en dan ook vaak tekort schieten, omdat ze vaak te zeer instrumenteel zijn. Het lijkt net of de gevestigde orde managers niet ziet wat wij doen. De gebruikers wel, maar op een of andere manier wordt er wat dat betreft ook niet naar hen geluisterd. Zo zie je dat dure wetenschappers hun tijd moeten besteden aan administratieve zaken, die beter, sneller en efficiënter door goedkopere krachten gedaan kunnen worden. Of, als je bijv denkt aan IBL,  helemaal niet meer gedaan worden, wat uiteindelijk een negatief effect op de kwaliteit van het door hen verrichte werk zal hebben.
Waar hebben we een bibliotheek voor nodig: al onze eigen spullen staat toch op het intranet roepen de managers: misschien, maar als dat zo is, wie zet dat dan daar? Ik hoorde al dat ‘men’ denkt dat de medewerkers dat zelf wel zullen doen,  … nou …

Nieuwe media
Ben je wel bij de tijd met je bibliotheek? Wat web 2.0 betreft: ik hou mijn zaakjes wel bij, maar word in de toepassing daarvan voor de bibliotheek belemmerd door de firewall, waar sommige programma’s helemaal niet  (Netvibes, LibraryThing, RefWorks), of maar gedeeltelijk (Twitter, Delicious, Meebo) doorheen komen. Of door de structuur van het netwerk die belet dat je toolbars gebruikt, of je weblog alleen in HTML en niet in WYSIWYG laat opmaken, waardoor samenwerking met collega’s bemoeilijkt wordt. Of door de ICT afdeling die maar geen netwerkversie van RefMan of Endnote installeert.
De bibliotheek kan zo niet leveren wat ze eigenlijk in mijn ogen zou moeten en kunnen, verdwijnt weer een beetje meer uit beeld en een en ander heeft tot gevolg dat bij de afdeling communicatie een nieuwe functie kan ontstaan voor iemand die zich bezig houdt met ‘nieuwe media’ en vervolgens weer bij mij komt met opmerkingen over bibliografische zaken (zucht).

Alles staat immers op internet?
Veel wel ja, maar lang niet alles, en zeker niet gratis en vindbaar. Wij hebben verschillende databases, online tijdschriften en een linkresolver, betalen daar al met al een smak geld voor en een groot deel van mijn tijd ben ik bezig met die aan de gang te houden en op elkaar af te stemmen.

Aan de lopende band verandert de plaats van elektronische collectie (URLs), het platform van de uitgever of de jaren waar je toegang toe hebt. Amerikaanse abonnementen moeten elk jaar vernieuwd en vaak moet dan ook de toegang weer opnieuw geregeld worden. Er is geen sprake van dat je een linkresolver koopt en dan klaar bent: die moet gevuld worden en vraagt veel onderhoud, wat nog aardig lastig is om te doen ook.
Maar al dit werk gebeurt achter de schermen: als alles goed gaat merkt niemand er wat van, en zou je kunnen denken dat het vanzelf gaat… En weer verdwijnt de bibliotheek een beetje meer uit beeld.

Programma’s en instructies
Te vaak worden programma’s aangekocht en keurig neergezet met de gedachte dat ‘men’ dat zelf wel uitvist hoe die werken. Nou dat valt nogal tegen: heel vaak moeten er administratief zaken worden ingericht, of mensen knoppencursussen gegeven worden. Programma’s als ReferenceManager of Endnote hebben bijna altijd een korte instructie nodig, en als je de andere databases efficiënt wil gebruiken moet ook daar in instructie voorzien worden.  Ik ken wel voorbeelden van gevallen waar men (een toegang tot) dure databases heeft gekocht, en die vervolgens netjes installeert en wacht tot de gebruikers vanzelf komen …. niet dus.

Gebruikers
Er zijn 3 soorten medewerkers / gebruikers te onderscheiden naar stadium van bibliotheek-bewustzijn:

1. Niet gebruikers: die of niet lezen omdat ze er geen behoefte aan hebben en op persoonlijke netwerken drijven (managers bijv, maar onder de wetenschappers komen ze ook voor), of geheel selfsupporting zijn en alles zelf aanschaffen (in de wetenschap een minderheid).
2. Onbewuste gebruikers: de mensen die vrolijk je systemen gebruiken zonder in de gaten te hebben dat ze dat kunnen doen omdat iemand dat heeft geregeld.
3. Bewuste gebruikers: mensen die je systemen gebruiken en vaak tegen de grenzen aanlopen en om instructie/ondersteuning vragen, IBL opvragen en dergelijke.

Toekomst
Het werk als zodanig moet toch gedaan worden, dat is duidelijk. In organisaties waar de bibliotheek is afgeschaft zie je dezelfde taken opduiken bij het secretariaat, de ICT of de afdeling communicatie, al hebben ze het soms niet eens in de gaten: al heeft een roos een andere naam ….
Als wij het niet meer doen uit naam van de bibliotheek, en het voortaan verder onder de afdeling ‘Communicatie’ of ‘Ict’ zal vallen, of men een afdeling ‘Research informatie’ uit de grond stampt,  maakt misschien niet eens zoveel uit, maar ik zie het toch als een teloorgang van het vak als zodanig, en dat gaat me wel aan het hart.

Want dat de bibliotheek als zodanig niet kan overleven, lijkt haast wel zeker.

————-

(het moge duidelijk zijn dat ik dit volstrekt op persoonlijke titel schrijf)